اواخر ماه مارس شورای بین مذهبی روسیه طی جلسه ای از مسئولین دولتی خواستند که سازمان های وهابی را به عنوان جریانات و ارگان های افراطی معرفی کنند.

در این بیانیه آمده است که:« خطاب به ارگان های دولتی پیشنهاد می شود که وهابیت را به عنوان ایدئولوژی افراطی و همچنین سازمان های وهابی را به عنوان سازمان های افراطی معرفی نمایند».

کامل حضرت سمیعولین رئیس اداره دینی مسلمانان جمهوری تاتارستان، کسی بود که پیشنهاد این موضوع را در جلسه شورای بین مذهبی روسیه ارائه داد.

در این نشست، کامل حضرت سمیعولین رئیس اداره دینی مسلمانان جمهوری تاتارستان اظهار داشت که:« بایستی این ایدئولوژی را ممنوع کنیم، این ایدئولوژی تنفر از بشریت است، البته امکان ممنوعیت اصل ایدئولوژی در کشورمیسر نیست، اما می شود فعالیت سازمان های مشخصی را ممنوع کرد. در کشور ما وهابیون مجموع ساختارهای مختلفی را ارائه می دهند و وهابیت در حال گسترش و ترویج است».[۱]

در این نشست کامل حضرت سمیعولین با اشاره به حادثه تروریستی کیزلیار تصریح نمود که:« پیرو ایدئولوژی ای بودند که در کشور ما در حال حاضر ممنوع نیست. آنها خود را سلفی می دانند و ما چنین می پنداریم که خطر و مشکلی وجود ندارد. اگر به منابع و کتبی که اعضا گروه تروریستی داعش استفاده می کنند بنگریم، خواهیم دید که همان منابعی هستند که گروهک " القاعده" و "النصره" ترویج می کنند، که همان ایدئولوژی وهابیت است».[۲]

این تصمیم شورای بین مذهبی روسیه با ابتکار کامل حضرت سمیعولین واکنش های متعددی در پی داشت، برخی از رهبران و سازمان های دینی با این تصمیم موافق و برخی دیگر مخالف و واکنش شدید نشان داده اند. در گزارش حاضر به بررسی این جریان پرداخته شده است.

لازم به ذکر است که طرح این نوع تصمیم برای بار اول نیست که در جامعه روسیه اتفاق می افتد. در سال ۱۹۹۹ در جمهوری داغستان قانون محلی ممنوعیت فعالیت وهابیت تصویب گردید. تصویب این تصمیم انعکاس و پاسخ جامعه داغستان به حملات مهاجمین چچن بود. در ادامه پارلمان چچن تصمیم بر تصویب چنین قانونی در سطح فدرال گرفت. اما کمیته امور انجمن های اجتماعی و مذهبی دومای دولتی و دولت فدراسیون روسیه به چند دلیل مانع از تصویب این طرح گردید:

● بند فعالیت خلاف قانونی پیش بینی شده در قانون رسمی (قانون فدرال مبنی بر " مقابله با فعالیت افراطی گری)، (قانون فدرال "آزادی اعتقاد و مذهب")

● طرح پیشنهادی عباراتی از قبیل " فعالیت وهابیت" و " سازمان های وهابی" را در بر می گرفت که تفسیر و توضیح قانونی نداشت.

بنابراین کامل حضرت سمیعولین بایستی برای تصویب طرح خود و متقاعد کردن مسئولین مربوط این دو مورد بسیار پیچیده را حل نماید، یعنی، اثبات نماید که افراطی گری وهابیت با دیگر انواع افراطی متفاوت است و اینکه برای این جریان و توضیح و تفسیر مرتبط و مناسب انتخاب و به دستگاه قانونی ارائه دهد.

البته نباید فراموش کرد که طرح مذکور در جمهوری داغستان با مخالفت دادستانی مواجه گردید و بجای آن قانون " جلوگیری از فعالیت افراطی در جمهوری داغستان" به تصویب رسید.

در زمان ایلدوس فائزوف در جمهوری تاتارستان جریان پاکسازی جمهوری از وهابیت شکل گرفت که برخی نیز از آن به خشم آمدند، و اظهار داشتند که مفتی حقوق مردم مبنی بر آزادی اعتقاد تضییع می کند. آن زمان، رفیق محمدشین رئیس انستیتو اسلامی اظهار داشت که ممنوعیت وهابیت به شهروندان مرتبط نمی شود و تنها مرتبط به رهبران دینی و مسئولین مذهبی می شود که ایده پردزان سازمان های وهابی هستند. [۳]

آلبیر کرگانوف مفتی مسکو و چواشی و رئیس مجلس مذهبی مسلمانان روسیه با حمایت از پیشنهاد مفتی کامل حضرت سمیعولین مفتی جمهوری تاتارستان مبنی بر ممنوعیت وهابیت اظهار داشت که پیشنهاد کامل حضرت سمیعولین و دیگر رهبران مذهبی برای بار اول نیست که مطرح می شود، این پیشنهاد نظر و عقیده واحد ما است و ما از آن حمایت می کنیم.

مفتی تصریح نمود:« ایده اسلامی بیگانه را بر ما تحمیل کردند، ایده ایی که باعث افراطی گری در جوانان گردید. کتب ایده پردازان این جریان، از جمله ابن عبدالوهاب و ابن تیمیه، که مفتی کامل حضرت به آنها اشاره داشته است، موجب ظهور افراطی گری در بین خوانندگان این کتب و برخی رهبران دینی گشته است».

مفتی آلبیر کرگانوف افزود که هر نقطه ای از خاک روسیه که این کتب ترویج یافته، مرکز ترویج افراطی گری شده است.

مفتی آلبیر کرگانوف رئیس مجلس مذهبی مسلمانان همچنین خاطرنشان شد که :« همکاران و همتایان ما در دیگر کشورهای نیز همین واقعیت را تایید می کنند: هر آنجا که کتب این افراد منتشر شده است افراطی گری، رادیکالیسم، انقلاب های نامشخص، سرنگونی دولت، مرگ و اندوه به دنبال داشته است».[۱]

آلبیر کرگانوف رئیس مجلس دینی مسلمانان روسیه تاکید نمود که جمهوری تاتارستان در حوزه مبارزه با جریانات رادیکال صاحب تجربه مفیدی است، و ولی الله یعقوب اف که بعدها توسط افراطیون کشته شد، قبل از مرگ به درستی و واضح طرح ضرورت و امکان ممنوع نمودن جریان وهابیت در روسیه را راه اندازی کرد.[۲]

اداره دینی مسلمانان فدراسیون روسیه و شورای مفتیات روسیه به انتشار بیانیه ای در اعتراض به نشست شورای بین مذهبی روسیه پرداخت. 

اداره دینی مسلمانان فدراسیون روسیه و شورای مفتیات روسیه با رد حضور نماینده خود در جلسه شورای بین مذهبی در مورخه ۲۷ ماه مارس سال جاری، اعلام داشت که دقایقی قبل از شروع این جلسه، دمیر محی الدین اف نماینده رسمی آنان (اداره دینی مسلمانان فدراسیون روسیه و شورای مفتیات روسیه) به مرکز فراخوانده شد و در این نشست حضور نداشته است.

اداره دینی مسلمانان فدراسیون روسیه و شورای مفتیات روسیه اعلام نمود که طرح بیانیه مصوب در نشست شورای بین مذهبی، از قبل برای بررسی در دسترس جمع قرار نگرفته بود و اعضای این شورای بین مذهبی با آن آشنا نبودند. به همین دلیل، توافق واحد تمامی اعضای این شورای حاصل نشده است.

اداره دینی مسلمانان فدراسیون روسیه و شورای مفتیات روسیه به ویژه با بند ۲ (خطاب به ارگان های دولتی پیشنهاد می شود که وهابیت را به عنوان ایدئولوژی افراطی و همچنین سازمان های وهابی را به عنوان سازمان های افراطی معرفی نمایند) پیشنهاد مفتی کامل حضرت سمیعولین مفتی جمهوری تاتارستان در شورای بین مذهبی مخالفت نمودند. دلیل مخافت خود را ابهام قانونی و نقض اصول قانونی جدایی سازمان های دینی از دولت دانستند. [۳]

در بیانیه اداره دینی مسلمانان روسیه و شورای مفتیات روسیه آمده است که با آگاهی از اهمیت مبارزه با ایدئولوژی افراطی که در این راستا تلاش های زیادی هم داشته ایم، اعلام میداریم که اجرای اصل مجرم دانستن مومنان بر اساس عقاید آنان، و نه بر اساس اقدام مشخص غیر قانونی از سوی آنان، به طرز خطرناکی دامن گیر خود جامعه اسلامی و صلح بین ملیتی و همچنین حقوق فرهنگی دولت روسیه خواهد شد. [۴]

ایلدار علی الدین اف دبیر شورای علما اداره دینی مسلمانان روسیه در رابطه با بیانیه شورای بین مذهبی روسیه اظهار داشت که:« با ممنوع کردن وهابیت جامعه اسلامی را دچار سردرگمی می کنیم». 

دبیر شورای علما اداره دینی مسلمانان روسیه تصریح نمود که این تصمیم یکی از فعالان مذهبی بوده است و تصمیم و نظر مشترک نبوده است. در چنین مسائل بزرگی بایستی با بررسی قبلی نظر دیگر افراد و متخصصین را در نظر گرفت.

قطعا تمام روحانیون و اعضای اداره دینی مسلمانان روسیه و شورای مفتیات روسیه با هرگونه اقدام افراطی گری و تروریسم مخالف هستند. ایشان افزودند که گاهی ممکن است یک نفر بدون در نظر گرفتن رای دیگران مطلبی را ارائه دهد، اما از عواقب آن مطلع نباشد. در این نشست گفته شده است که وهابیت بد است، اما تعریف دقیقی از وهابیت ارائه نشده است.

دبیر شورای علما اداره دینی مسلمانان روسیه افزود که بایستی مسئله روابط بین المللی با عربستان سعودی را نیز در نظر بگیریم، و بدانیم که با چنین تصمیمی و ممنوع اعلام نمودن وهابیت چه آینده ای در انتظار روابط ما با کشوری چون عربستان سعودی خواهد بود. [۱]

احمد کاخایف معاون مفتیت جمهوری داغستان از پیشنهاد و ابتکار کامل حضرت سمیعولین مبنی بر افراطی خواندن سازمان های وهابی حمایت نمود. معاون مفتیت جمهوری داغستان اظهار داشت:« حمایت از پیشنهاد مفتی کامل حضرت سمیعولین را مهم می دانم، چرا که دقیقا همین

احمد کاخایف معاون مفتیت جمهوری داغستان افزود که معرفی و خواندن چنین ایدئولوژی، چون وهابیت، به عنوان ایدئولوژی افراطی گری شرایط را برای تامین امنیت دینی و معنوی جامعه مهیا می کند.

ایشان خاطرنشان شد که جامعه داغستان مورد آسیب شدید از طرف این ایدئولوژی قرار گرفته است. در سال پر غم ۱۹۹۹ تمام مشکلات با همین وهابیت شروع شد و موجب ترور، چالش و جنگ گردید.[۱]

رستم باتروف فعال مذهبی و اجتماعی اظهار داشت که با وجود اختلاف نظرات گسترده در رابطه با این موضوع، من شخصا با نظر مفتی موافق هستم که وهابیت را نپذیرد و مفتیت را از وجود ناقضان دستور العملش پاکسازی کند، اما ابتکار کنونی مفتی کامل حضرت سمیعولین در چارچوب فعالیت ایشان قرار نمی گیرد، و ایشان درصدد است که ممنوع نمودن وهابیت را نه تنها برای پیروان و قلمرو خود ، بلکه برای تمامی شهروندان کشوردر نظر بگیرد، که این موضوع نقض اصل آزادی اعتقاد شهروندان و قانون فدراسیون روسیه است.

وسیوالود چاپلین فعال مذهبی کلیسا نیز با ابراز خرسندی از این تصمیم شورای مذهبی اظهار داشت که :« بالاخره شورای بین مذهبی، با ابتکار کامل حضرت سمیعولین، همه را به ممنوع کردن وهابیت فراخواند. ما و همکارانمان خیلی وقت است که خواهان این مسئله هستیم».

رمان سیلانف مذهب شناس پراواسلاو نیز به بیان نظر خود در این راستا پرداخت. ایشان تاکید نمود که:« شورای بین مذهبی روسیه حرکت عظیمی انجام داد و صلابت خود را رد رابطه با وهابیت نشان داد».[۱]

رمان سیلانتف روزنامه نگار وابسته به کلیسا پراواسلاو روسیه تصریح نمود که :« شورای بین مذهبی روسیه از سازمان های مختلف مذهبی ساخته نشده است، بلکه نمایندگان ادیان سنتی روسیه تشکیل دهندگان این شورا هستند که بایستی در موردهر موضوع به توافق نظر برسند و نتیجه گیری کنند».

ایشان افزودند:« در این شورا هر انجمن مذهبی یک صدا و یک رای دارد. و در صورتی که از چهار سازمان مذهبی اسلامی که جز شورای بین مذهبی هستند ، سه نماینده موافق باشد  (ممنوعیت وهابیت) و تنها یک نماینده رای مخالف داشته باشد، آن رای مخالف تحت شعاع اکثریت خواهد بود. و  رای واحد جامعه اسلامی در شورای بین مذهبی مبنی بر ممنوع نمودن وهابیت بود که تغییر نخواهد نمود». [۱]

[۱] https://www.islamnews.ru/news-romansilantevnastaivaetnaprinjatii-zakonasamigullina-ozaprete-vahhabizma/

[۱] https://www.islamnews.ru/news-rustambatrovzapretvahhabizmamozhetudaritposamomudumrt/

[۱] http://islamdag.ru/news/۲۰۱۸-۰۴-۰۱/v-muftiyate-dagestana-podderzhali-iniciativu-muftiya-tatarstana-priznat-vahhabitskie

[۱] http://mosdum.ru/ildar-alyautdinov-zapretom-vahhabizma-my-sozdadim-smutu-vnutri-musulmanskogo-soobshhestva/

[۱] https://www.islamnews.ru/news-muftijmoskvyichuvashiipodderzhalmuftijatatarstanavvoprosezapreta-vahhabizma/

[۲] http://www.islam.ru/news/۲۰۱۸-۰۴-۰۳/۵۲۵۴۱

[۳] http://islamdumspb.ru/blog/zayavlenie-dum-rf-i-smr-po-zasedaniyu-mezhreligioznogo-soveta-rossii-ot-۲۷-marta

[۴] http://www.interfax-religion.ru/?act=news&div=۶۹۵۶۶

[۱] http://www.interfax-religion.ru/islam/?act=news&div=۶۹۵۲۰

[۲] http://www.islam.ru/news/۲۰۱۸-۰۳-۲۸/۵۲۴۸۶

[۳] https://www.islamnews.ru/news-rustambatrovzapretvahhabizmamozhetudaritposamomudumrt/